Polskie organizacje w ONZ: Odra symbolem globalnej walki o prawa natury

Nowy Jork, 22 kwietnia 2025 r. – Międzynarodowy Dzień Matki Ziemi

W siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku odbyło się dziś wysokiego szczebla zgromadzenie Zgromadzenia Ogólnego ONZ poświęcone tematyce „Harmonii z Naturą i Dobrego Życia”. W trakcie wydarzenia głos zabrał m.in. Piotr Nieznański z Fundacji Code for Green i Koalicji Czas na Odrę, apelując o globalne działania na rzecz ochrony rzek, odbudowy ekosystemów oraz zasadniczej zmiany relacji człowieka z naturą.

W swoim przemówieniu Piotr Nieznański przypomniał o katastrofie ekologicznej na Odrze w 2022 roku – jednej z największych tego typu w historii Polski. W ciągu zaledwie kilku dni życie zniknęło z 500 kilometrów biegu rzeki. Zginęło ponad 50% populacji ryb i ponad 90% mięczaków. Katastrofa ta, jak podkreślił, była wynikiem wieloletnich zaniedbań, ale stała się także impulsem do działania obywatelskiego.

– Nie możemy dłużej łatać skutków katastrof. Potrzebujemy trwałej zmiany kierunku – takiej, która opiera się na szacunku, współodpowiedzialności i odbudowie relacji z naturą – zaznaczył Piotr Nieznański w swoim wystąpieniu.

Ponad 50 tysięcy osób podpisało dotąd obywatelską inicjatywę ustawodawczą, której celem jest nadanie Odrze osobowości prawnej – tak, aby była chroniona jako żywy ekosystem, a nie traktowana wyłącznie jako zasób do eksploatacji. Jak podkreślił prelegent: „Odra była i nadal pozostaje rzeką bezcenną. Nic nie jest jeszcze stracone. Ale musimy działać teraz. I razem”.

Wystąpienie w ONZ stało się również okazją do zaakcentowania roli młodego pokolenia w nadchodzącej transformacji:

– Nie zapominajmy – przyszłość siedzi dziś w szkolnych ławkach. Dzisiejsi uczniowie i studenci to decydenci jutra. Ich zaangażowanie to nie opcja – to konieczność – mówił Nieznański, podkreślając potrzebę edukacji, która odbudowuje więź z przyrodą i rozwija kompetencje potrzebne do wdrażania zielonej transformacji gospodarki.

W trakcie wydarzenia głos zabrał również Robert Rient, społecznik i inicjator działań na rzecz uznania osobowości prawnej Odry. Zwrócił on uwagę na znaczenie takich rozwiązań prawnych jako realnego narzędzia zmiany paradygmatu – od dominacji człowieka nad naturą do współistnienia i wzajemnego szacunku.

Spotkanie zorganizowane zostało w ramach rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ 79/210, w której państwa członkowskie uznały, że dobrostan ludzi jest nierozerwalnie związany z dobrostanem planety. Koncepcja „Harmonii z Naturą” zakłada, że człowiek nie jest oddzielony od przyrody, lecz stanowi jej integralną część. W tym duchu promowane są zrównoważone style życia, holistyczne podejścia i włączanie wartości ekologicznych do realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju Agendy 2030.

Zbiórka podpisów na rzecz Odry potrwa do końca kwietnia 2025 r.

Więcej informacji:
piotr.nieznanski@cfg.edu.pl
Tel: (PL) +48 601 817 060 (od 24.04.2025)
(USA) 1 (213) 767-5965 (do 24.04.2025)

Link do podpisu inicjatywy:
https://osobaodra.pl/

Matka Ziemia wzywa do działania.
Czasami ten sygnał przychodzi nagle, jak szok. W Polsce latem 2022 roku doszło do jednej z największych katastrof ekologicznych w naszej historii. W ciągu kilku dni życie zniknęło z 500 kilometrów biegu Odry. Zapaść ekosystemu, spowodowana dekadami zanieczyszczeń i eksploatacji, była sygnałem alarmowym. Ale stała się też iskrą, która rozpaliła potężny ruch społeczny. Ponad 50 tysięcy osób podpisało już obywatelską inicjatywę, domagając się nadania Odrze praw. Chcemy, by rzeka była szanowana, a nie wykorzystywana – i nigdy więcej poświęcana.

Odra była i pozostanie dla nas cenną rzeką. Nic nie jest jeszcze stracone. Nadal mamy czas, by działać – i już to robimy. Oddolnie, ponad granicami państw, stworzyliśmy międzynarodową Koalicję Czas na Odrę, zjednoczoną wspólną wizją czystej i zdrowej rzeki w przyszłości.

Ale to nie dotyczy tylko Polski. To dotyczy całej planety. Potrzebujemy fundamentalnej zmiany w tym, jak jako globalna społeczność postrzegamy i traktujemy naturę. Musimy zbudować nową relację opartą na szacunku, empatii i współistnieniu – nie eksploatacji. Oznacza to odejście od narracji antropocenu, która stawia człowieka w centrum, i przyjęcie perspektywy symbiocenu—nowej ery opartej na wzajemnym połączeniu, współzależności i harmonii z całym życiem.

Tak właśnie myśli nasze pokolenie – ci z nas, którzy już teraz widzą szybkie zmiany klimatu i bioróżnorodności. Dzisiejsze spotkanie pokazuje, że w wielu zakątkach świata ludzie podzielają tę wizję – udowadniając, że nikt z nas nie jest sam, i że razem tworzymy rosnący globalny ruch na rzecz praw natury i bardziej zrównoważonego, sprawiedliwego sposobu życia. Budujmy ten ruch razem, w solidarności. To, czego jesteśmy świadkami, to nie tylko nadzieja ale początek głębokiej i koniecznej zmiany. Zmiany, która może być niewygodna dla rządów i firm kurczowo trzymających się starych schematów. Ale ta zmiana jest niezbędna, by przetrwać. Bez ludzi i bez natury nie będzie  też rządów, gospodarki ani biznesu. Oddolnie budujemy masę krytyczną potrzebną do przekształcenia systemu, który wciąż stawia zysk ponad zdrowie naszej planety – ponad samą podstawę życia.

Aby jednak naprawdę odnieść sukces – i być może to największe wyzwanie – musimy zaangażować młode pokolenie. Ich udział nie jest opcją, jest koniecznością! Urodzili się w świecie ukształtowanym przez przemysł, intensywne rolnictwo, degradację środowiska, cyfrowe przeciążenie i stałą obecność technologii. Wielu z nich utraciło codzienny kontakt z przyrodą – a wraz z nim więź z Matką Ziemią. Bez odbudowy tej relacji trwała zmiana nie będzie możliwa. Musimy pomóc ją przywrócić. Musimy dać młodym ludziom nie tylko wiedzę, ale też nadzieję, sprawczość i siłę. Siłę, by uwierzyć, że ta sama ludzka inteligencja, technologia i innowacja, które doprowadziły do zniszczeń, mogą teraz pomóc w uzdrawianiu – poprzez odbudowę, renaturyzację i przywracanie równowagi w przyrodzie. A gdy na nowo odnajdą to połączenie, musimy wspierać ich w wykorzystywaniu go do przekształcania gospodarek—w stronę zielonych, regeneracyjnych modeli – i zdobywania zielonych kompetencji potrzebnych do poprowadzenia tej transformacji.

Nie zapominajmy: przyszłość siedzi dziś w szkolnych ławkach. Dzisiejsi uczniowie, czy to w szkołach podstawowych, średnich, czy na uniwersytetach,  są jutrzejszymi decydentami.

W każdej części świata musimy przekazać zrozumienie, że natura to nie zasób – to samo życie. Podzielmy się naszym doświadczeniem, dodajmy im siły i pielęgnujmy w nich poczucie odpowiedzialności. Globalna zmiana w edukacji – oparta na zrozumieniu i szacunku dla praw natury – daje nam nadzieję, że przyszłe pokolenia nie tylko unikną powtarzania naszych błędów, ale też przywrócą harmonię z przyrodą.

 

Piotr Nieznański
Fundacja Code For Green / Koalicja Czas na Odrę, Polska